Главная Стартовой Избранное Карта Сообщение
Вы гость вход | регистрация 29 / 03 / 2024 Время Московское: 7807 Человек (а) в сети
 

Коазой Iийса: кхайкарал яхь йолча къуонахашка.

Кхайкарал хиетадаьд гIалгIай яхь йолча къуонахашка Ер, сийдолча кхалнахага-сувнашка, гIалгIай кIанташка, гIалгIай мехкарашка – алхха яхь йолчарга. Яхь йоацачарга дац ер. Уж мукъабаьннаб…

Исторен чухьа хала зáмáш дукха ихай гIалгIай къаманга,

цхьабакъда, таханаръяр санна къаман кхиераме ха цIаккха а хиннаяц. Лазар хьаьрчад къаман диегIах, къам дуохаду у да из.
Массехк эзар шу да ер мохк бахьан вай къовсам лоаттабу, дIахиеца ца тугаш.
Кхыдола къамаш, низбола моастагIа тIавиеча, цун кIалаотташ хиннад. Вай даьша тигадац ер Даькъасте дIаяла а е кIалаотта а, маIабараш къуонахий хиннадаь, кхалбараш сийдолаш хиннадаь.
Грекаш, румаш (римлянаш), хосрой (хазараш), гIинбухрой (печенегаш), Iарбий, моалой, АстагIа Темар, черсий аьла Тиемаркъа (эрсий Ивано хьатIахехка)… – гIалгIай фу хоададе къа а хьиегаш, из кхоачашде низ ца кхоачаш дIаихаб. ЦIий-м мехкадаьд.
Цу замалашка къам цаI хиннад, барта хиннад, шеввар духьалъотташ хиннав, хатарá духьал вежарий-йижарий санна.
Иштта таханарча денга кхаьчад.
Цу замалашка моастагIий áрахьар хьатIалаташ хиннаб, вай – цхьан оагIуорахь долаш, ужаш – вокха оагIуорахь айтте. ХIáра оагIув къоасталуш, хIара оагIув ший бедар ювхаш, ший мотт бувцаш, ший оамал йолаш.
Уж довнаш лиеладе, духьаллатта Iемад гIалгIай къам цу замашка.
Тахан вайна духьалдаьккхар керда хIама да, хIанззолца цахиннар, вай кхиетам боацар. Кеггарий тоабаньгаш йоахаш дийкъад вай, дийкъача воайла вIашкахахкад. Къаман цхьоагIо йиехай. Молхаш яьй вайна – тийшаболх яха молхаш.
Къаман вáхара массайола оагIув доакъошдаьха Iойиллай.
Вай къоабалдаь тIаийцача бусалба динах доакъош даьхад.
Тайпаш юстара дувлаш пхьиегIаш ехка дуоладеннад.
Таро йолча нáхáи, торонна гIийлагIчарнеи юкъе цабиезам хьайнаб.
ГIалгIашта гIалгIай мелдар къахьлуш, хийра мелдар мерзлуш латт.
«ГIалгIай къам» яха сийдола дош а шиекон тIа даьккхад. Нах киегабеннаб. Вай керда хьакхийна ноахал (тIехье) корзагIъяьнна, саькхъяьннай. ЦаIаш Европах дIаэ гIерташ хьалъуд, вуожаш эрсел тIаэцаш ба, кхоалагIбараш Iарбий къаман Iадатех дин а даь бáгIа – гIалгIа хила лерхIашбараш кIезиглуш латт.
«ГIалгIá вий хьо?» - Iа хаьттача-м, шийна накхах бий хьатуоха кийча ва, гIалгIá ва ше, яхаш. ХIаьта гIалгIай йоазув Iодиеша а хац, из кувгашта кIал уллача дийнахь, бIаьннега кхаччалца гIалгIай меттал дагардие а хац, гIалгIай меттал диеной цIераш яха хац. Хулий из гIалгIа?
Вай гIалгIай хоза гIулакхаш, Iадаташ вай воаша дIадоахаш латт, цхьацца бахьанаш доахаш: ер Iадат Iарбаша могадац, укха Iадата Iаьдал раьза дац, укхан эрсий раьза бац, ер бахьан европхой иэгIар кхиерам ба, яхаш.
Кхалнáха кIеджъяьккхача хил елле, мустъю куотам. Из хьадеш доахк, вай воаш, вай къамах.
Вай цадиезачар, биела а биелаш, вайга, воай кильгашца, дуохадайташ латт деза мелдар.
Даьла Возлора, ди диехача дийнахь европербараш юхахьожарг ма бац вайгахь. Царех баккха бехк ма бац.
Даьла Возлора, ди диехача дийнахь «да пошли вы!..», аьнна, эрсий а дIагIорг ма ба. Бехк баккха хьай безам бале.
Даьла Возлора, ди дехача дийнахь, шоай мехка гIулакхаш-хьашташ кхоачашдие диезача хьала тIа Iарбий а ма оттаргба, вайгахь хьаберза ди долаш ма хургбац – вай дусаргда воай йиехача ворда тIа, оарцá вá саг воацаш, вай воайла оарцá ца ухе.
«Воша-веший, пхьу – берзий» - яьхача вай даьшта шоаш фу дувца хайнад.
Из дуохаш латта ди вайна гаьна ма дац, из хьатIакхаьчача, сенах тоссаденна чIоагIлургда вай: дин дийкъá Iохайшача, тайпа тайпах ца дашаш хилча, культурах хьаиэца хIама ца йисача, Iадаташ дитача, Дáла совгIата бенна наьна мотт бицбаь Iохайшача? Фу хургд вайх?
Аз дувцачох цхьабарашта кIатта боацар хиетаргда: фу бусалба дин, фу наьна мотт, фу эздел, фу Iадаташ да вай замах укха сага дувцар? ИэгIаваьв ер? ЦаIаш, сутара оакхарий санна рузкъан тIехьауд. Вуожаш, моллагIа бахьан лахе, шоайла къовсаш ба, барт биехача тоам хулаш. Цхьаькхаш Малхбоале дIауд, кхыбараш Малхбузенах ялсмале таръенна лел. ГIалгIачох гIалгIá веш хинна гIулакхаш доастама даьхача гIадболхараш биебаш а латт.
Говза цIурий пхьар хиннав из тийшаболх вайна юкъе баьккхар.
Дала кхел йойла цун!
«ГIалгIá!» яхар эздий а лакха а гIала хиннай. ЖIовнаш етташ из гIала IолоIаш латт. Малаш ба из IолоIаш боахкараш? Вай воаш да! Даьра да!
Яхь йоацача, бе-башха доацача нáха «из дáцар, вож дáцар», яхаргда. Амма долашдар вайна гуш да. Яхь йола нах мел бáхача гIалгIай диезалашка тахан дувцар а из да, новкъа долаш, къувлаш.
Нагахь санна, воаш къар а ца луш, харцо къарйие лаьрхIа далее, «мос гIоттаяь», духьалъовтта диеза, бухе кхаьча IолеIа воай гIáла юха хьайотта йиеза.
Хьадуллургдолаш дий из?
Хьадуллургдолаш да!
Хьадергдолаш дий из цхьаннеша?
Хьадергдолаш да! Динза даргдоацаш.
Яхь йола вежарий-йижарий боацаш вай маца дисад?!
Аьшк муо чIIоагIа гIалгIай къамал доалла бIаь кIанти, бIаь къуонахи, бIаь йоIи, бIаь суви доацаш хургдац вай. Болаш ба уж! Къаман аьшка бIоагIий хургда царех. Цар дуожийтаргдац шоай къам. Тахан кхо чIIоагIле эш вайна:
дега чу – цIена бусалба дин;
диегIаца – эхь, эздел, диенал;
метта тIа – наьна мотт, Даьла совгIат.
Живарий, къуонахий, сувнаш!
Живарий, кегинах, мехкарий!
Оарц даккхалаш!
Тахан ца дуохаш вай лоатталой, Къиемата Денга кхоачаргда вай кхы ца дуохаш, Дала мукъалахь! ЧIIоагIлелаш! Дáхалаш. Дáхаш а дáхалаш, гIалгIай долаш! Иэсалча тIехьенах нувхаш хургья, уж заман михо дIахьоргья. ЦIена фу дусаргда, цох цIена къам диебаргда.
«Iийнне а ца Iийнначо, хиллане а хила таро йоацар кхоачашдаьд» - яьхад вай даьша.
Кхоачашдиелаш!

23. 02. 20I4 шу. Коазой Iийса, яздархо.

P.S. Мехках дáхар дувца доахкий вай? I944-гIча шера мехках а даьхар, ахаш пáна дIабехка цIа а даьхкар. Делха а ма делха. Диц а ма лие.

Вы можете разместить эту новость у себя в социальной сети

Доброго времени суток, уважаемый посетитель!

В комментариях категорически запрещено:

  1. Оскорблять чужое достоинство.
  2. Сеять и проявлять межнациональную или межрелигиозную рознь.
  3. Употреблять ненормативную лексику, мат.

За нарушение правил следует предупреждение или бан (зависит от нарушения). При публикации комментариев старайтесь, по мере возможности, придерживаться правил вайнахского этикета. Старайтесь не оскорблять других пользователей. Всегда помните о том, что каждый человек несет ответственность за свои слова перед Аллахом и законом России!

Комментарии

Пнд, 24/02/2014 - 09:07

бакъ да 1а яхар са вош,Дал вайн юкъер безам,денал,яхь,эхь,хоз г1улакх сов доакхалд,Дал барт ца1 болб вай!

Пнд, 24/02/2014 - 08:44

1ийса санна бола яздархой т1ехьаг1о мара теркал бац наха,бакъда, т1аккха-м хам бе бололу,т1ехьа дале а. Цкъа цхан дийнахьа 1ийсайга хаьттар аз: Г1алг1ай яха хьай роман эрси метта хьана язданзар 1а, дукхаг1 дешарг ма дарий из, - аьнна.
- из аза алхха Г1АЛГ1АШТА яздъяд, ше г1алг1а волчо дешарг а да - жоп делар цо.
Г1АЛГ1АЙ хала вай в1ашт1ехдоаларе денал а хургдар вайга, эздел-г1улакх, бусалба дин хургдар, барт-цхьоаг1о хургьяр, вай г1ала юха тоа яь, хоза яь, кеч яь 1ооттаергьяр!
Дабла ряза хилва 1ийсайна, дукха йоазон белхаш даьд цо. Уж хара дараш къаман исторех лаьца, вайх дог лазаш яздаь да. "Г1алг1ай" яхар санна дола исторически раман-эпопея Къилбаседа Кавказе таханорча дийнахьа долаш дац! Живарий кегий нах, дешалаш из роман!

© 2007-2009
| Реклама | Ссылки | Партнеры