Декабрь бетта 6-ча дийнахьа къаман г1улакх-оамал дег1адоаладара йолча «Эздел» яхача юкъарлон доккхача хьаьша ц1аг1а «Метта говзал» яха че д1айихьар. Кердадаккха дезза, «Метта говзал» яха в1ашаг1кхетар кхаь тайпара дийкъа долга: ловзареи, хьаьша вехареи, 1илма-йоазон белхеи хьисапе. Х1аьта х1анз хинна в1ашаг1кхетар хьаьша вехарца дувзаденна дар. В1ашаг1кхийттарий дог г1оздоаккхаш дар, вийха вена хьаьша,

Россе меттал, кхы д1ахо а дунен т1а ц1и хезза вовзаш вола, Г1алг1ай къаман йоазонхо, Коазой Аюба 1ийса хилар.

Цига баьхкабар дукхаг1ча даькъе кагирхой; хоамбоаржабархой, хьехархой, цхьацца паччахьалкхен декхараш кхоачашдераш, иштта кхы д1ахо г1алг1ай меттаца шоашта чам бараш а.

Тахан укхаза дувца оттадаьр декъаденнадар шин даькъа. Хьалхарча даькъа дийцар Аюба 1ийсас хьабенача атта боацача наькъах а, лоаца доацача цун вахарах а, цун йоазон кхолламах а. Шоллаг1ча даькъа дийцар тахан малаг1ча лаг1а т1а лат г1алг1ай мотт, из баха бусаргболаш фу де деза г1алг1аша.

Метта говзал д1ахьочарна хьалхашка латта декхар да, г1алг1ай мотт хар а, бовзар а, из ц1енаг1а бувцар а наха юкъе д1а-хьа доаржадари, иштта меттаца цхьана къаман г1улакх-оамал а, 1адаташ а, вахара хьал а деррига цхьан г1алг1ай меттала дувцалгеи, из деррига г1алг1ай оамалца доашхаш дег1адоаладелгеи. Цу г1улакха хьалхабаьнначар яхачох, цу тайпара болх д1ахьош хуле, г1алг1ай мотт дикка шаьрлургба.

В1ашаг1кхетар доладалар, лакхе ма аллара Коазой 1ийсас, ший вахара наькъ т1ара д1а а волавенна, ший йоазон-кхоллама никъ бувцаш. Цу юкъера белгал а даь Аюба 1ийсас дийцар, ше т1еххьара яздаьча «Къаман турпал – Хучбаров Ахьмад» яхача романах. Йоазонхочун дувцарца хоттаденна хаттараш дукха дар кагирхой. Х1ана аьлча, царна юкъе бар 1ийсай роман «Къаман турпал – Хучбаров Ахьмад» дийшараш. Романа юкъе моттигаш йоаг1а цун дешархошта Ахьмадах хезанза дуккха х1ама нийслуш. Дукхаш раьза ба йоазонхочун уйланца. Цо цу т1а хьахьекхача Турпала аматаца. Цхьаькха оаг1о я дешархошта дикка ца йовзаш а цар шоаш цакхетарца хаттараш айтта а оаг1онаш. Вешта цхьацца долчунца кхы тайпара уйла яраш а ба.

Геттара хоза хеташ, шоаш хаттар делча ше дувцачох 1ийса вицвелар кхераш, юкъе ца лелхаш, ладийг1ар гулбенначар. Царна юкъе бар, дукха хана денз Коазой 1ийса б1аргаго а, цунга йист хила а хьогаш лийнараш, цудухь тахан укхаза баьхка шоай уйла кхоачаш еш бар уж.

Кагирхой шийга хаттараш долаш а, царна ший жоп дала аьттув болаш а раьза хиннача 1ийсас ший дего къоабал дечча тайпара жоп делар наьха хаттарашта. Ца1 витанзар цо лаьрхх1а ла ца дувг1аш, цун хаттара дизза жоп ца луш. Че яьча баьхкача наьха шоай хаттар белгалдеш аьттув боалар хало дале а г1алг1ай мотт бувцарца, цхьацца дицдаь дешаш шоаш бувцача метта юкъе кхувла. В1ашаг1кхетар чакхдалалцца г1алг1ай мотт мара бувцаргбоацаш д1ачоаг1даьдар доладалар. Из бахьан долаш х1аравар ше г1алат валар кхерар кхыча меттала дош аьнна.

Хьалхара дакъа йистедаьлча шоллаг1ча даькъа юхьиг йолалуш, метта хьаькъе хаттараш дар кагирхой. Цар хаттарашта жоп луш а, мотт г1алг1аша нийсаг1а бувцаргболаш а, 1обешаргболаш а фу дича бакъахьа да, шийна хетар, ше къоабал дер дийцар йоазонхочо. Коазой 1исай йоазон кхоллам бешаш хилча

дукха хаттараш хул наьха, цо, х1анз вай йолча г1алг1ай метта графиках ца а яьздеш, шийна хетача тайпара язду, яхаш. Цу хьакъе а аьлар 1ийсас:

«Тахан багенах д1аоалар ца1 долаш, 1ояздер кхыдар а долаш хилча, бераш харцахьа деша. Масала, вай д1аоал п1ельг. Л, Г яхача шин алапа юкъе Ь хьа а хозаш, т1аккха Ь доацаш 1ояздаь латтар шоаш дешача хана п1елг аьле 1одеша бераша, из дош к1аьд деш дола Лнеи Гнеи юкъе хьахозаш дола Ь а доацаш, цудухьа бераш харцахьа 1одеша из. Т1аккха иштта хьа1омаду из бераша, цул т1ехьаг1а мотт харцахьа бувц. Из ишта бувцаргбоацаш къахьега деза вай. Аз сайна могачох ишта язду», - аьлар 1ийсас.

Дукха дифтонгаш я 1ийсас вай метта графика юкъе йоалаяь. 1ийсас яхачунга ладийг1ача, хеталу, уж ца хилча яргьяц, аьнна. Вешта, кхычар шоашта хетар, кхыдар дувц. Бакъахьдар, цхьа барт а баь массанена а, д1абувцача хана а, йоазонца к1аьхата т1а боаккхача хана а, яьзбаь латтачар 1обешача хана а наьха г1алат доацаш из мотт в1ашт1ехьабаргболаш цхьа барт а болаш график оттайича.

Ала деза карарча хана г1алг1ай мотт малаг1ча хьале ба а, вай къаман мотт 1омабаргахьа къахьега дезаш хилар а, безам хуле, из хала доацаш в1ашт1ехьа даргдолга а. Д1ахо диц а даь къаьнара да яхаш юстара а даьха леладеш дола дешаш юха вай метта юкъе а даьха, вай мотт хийцца бувца безаш хила деза. Цул совг1а, че д1ахьош наха ца довза тарлу дукха керда дешаш юкъе даьхадар, г1алг1ай меттала а эрсий меттала а царна ма1ан деш.

Юххера а в1ашаг1кхетар чакхдоаллаш 1ийсас аьлар гулбенначарга:

«Тахан вай эггара хьалха лораде дезар Даьла дин да, шоллаг1а лорабе безар вай къаман мотт ба, кхоалаг1а лораде дезар къаман 1адаташ да. Уж кхо х1ама лертт1а доал а деш, боча а долаш, лорадой, вай къам, къам а долаш д1аг1оргда, уж кхо х1ама вай к1алдуте, тахханалца хьа, вайга вай даьша хьадена, хьакхачийта х1ама довргда. Мел хала дале а, вай къаман г1улакх лораде деза вай» .

Тахан массаварг а оарцаг1ваьнна, вай сомал ца йой, мотт кегабелар кхерам ба. Фу де деза из кегалургбоацаш, д1абаргбоацаш? Ма хулла ц1аг1а а, балха а, ара а – массанахьа хьаккхашта бувца беза из.

Т1ехьаг1а а иштта че а еш в1ашаг1кхетараш д1акхахьа уйла йолаш ба «Эзделахой. «Метта говзал» яхача укх г1алг1ай метта в1ашаг1кхетаре хьава йиш йолаш ва моллаг1а а г1алг1ай меттаца чам бар, замигавар аьнна е воккхавар аьнна, башхало яц.

Бахалба г1алг1ай мотт!

Матенаькъан Илез!