Главная Стартовой Избранное Карта Сообщение
Вы гость вход | регистрация 28 / 03 / 2024 Время Московское: 8073 Человек (а) в сети
 

«Хала урхе» дешаш

Исбахьа литература къаман вахара таптар да. Литературе яздаьдолча произведене чу гIолла дуккхача хIаманна хьисап де йиш я, йоазонхочун

бIарг сенна тIаэттаб хьажарца. Цул совгIа, из къаманна хьалхашка латтача халонех дувца, уйла е, тахка нах (уйла еш бараш) дух тахка безам бараш тIабехаш йола моттиг я. МоллагIа турпал хьа а лаьца, дувца йиш я цунна тIагIолла, цо лелабер фу никъ ба, из фу саг ва.
Бакъда уж доккха дола хIамаш доацаш, (уж дIадаьхача а) вайна ха йиш я къаман вахарцара кIезиг-мезиг да, аьнна хета, хIамаш, из вахар таханара доацаш, гаьнадаьнна вахар дале.
«Хала урхе» яхача романа хьалхарча книжка тIа ювца зама тахан вайна гаьна зама я. Из дагайоагIаш нах кIезига ба вайна юкъе бахаш тахан. Сурташ а дахка, цу заманцара гуш цхьа цIа, цхьа гIалгIай юртара улица, цхьа чухе яц. Бакъда, гIалгIай дукха доацача романашка дувц уж хIамаш. Масала, роман дIадолалуш гу вайна хьужаре. Цу чу хьоаю пхьегIашлоатторг. Тахан вай фусамаш тайп-тайпарча поарталех хьалйиза я. Цу хана наха цIагIа фу лелаяьй вай тахка делча, уж хIамаш вайна корайоагIа гIалгIай книжкаш тIара. "Хала урхе" яхача романа чура пхьегIашлоатторг духхьал ши улг дола йиъсаьна полка я, дIа-юха увза кIадаш дадаш. ПхьегIаш дукха йоацалга гу вайна. Уж топпара я. Массала, мутаIаламашта напагI деха наьха коа баха болаш топпара кхабилга чу арадахь берашта фусам-нанас даьтта. Иштта топпара кадашка оттаю Махьмада (керттерча турпала) даь-нанас шин кIаьнка ета шура а (сискалца). Иштта, уккхаза ха йиш я кIал увттаеш йола гударгаш, хIама дуа шунаш санна, кхо ког болаш хинналга.
Карташ кхаь тайпара я романа тIа ювцараш цу ханара. Лохо йийца карт йолаш да, ши новкъост напагIа деха водача ковна гонахьараяр. ХIаьта Махьмада шоай коара карт лакха, йийца карт я, лакхе цхарал а болаш.
Кхы тайпа карт я юрт-даь Элмарзий боахама гонахьараяр. Еттача кирпишкех даьча цIеноштеи аьшк тIтехача дIаьхача отараи гонахьа тIокарт я. Юрт-даь цIагIара пхьегIаш ингале я; урсаш, мIараш, оаркхилгаш - иштта я хьама дуа пхьегIаш. ДаахIама подноса тIа дахь хьаьшашта хьачу.
Барзкъаш а дикагIа да хьал долаш волча юрт-даьна а цун цIагIарча наха а тIадувхараш. Юрт-да кIай бустамаш доахка морача маьша чокхии, улг-фетинг дагIа кIай кочи ювхаш ва, кхаьла шалта-тIехкар юкъах хьерчаш. Цун воI гимназиста форма ювхаш ва. ХIаьта Элмарзий зIамагIйола сесаг Мулайг сийнача геж-даьрех яь коч, туфлеш ювхаш я.
Кхы тайпа чокхеш да хьал доацача гIалгIашта тIадувхараш. Уж цIагIа бийзача маьшах даь чокхеш да. Махьмада даь-даьна Дошалкъийна а кхычарна а. ХIаьта шалта, цхьан турпалхочун беттагаргий бухь бехача хьажкIа тум йоаллаш ба.
Берий барзкъаш боза да, кочамаш а хачеш а.Иштта язду берий барзкъех романа тIа цун автора: «Гучадоал Iам тIа лийча доагIа бераш. Демийла лувз цар ийттIа когаш. Маьчеш ювхаш саг вац. ХIамаш тийхка тиша да тIера барзкъаш. Кхакха а мангала а кийнашта кIалхар цар лекха бIаргаш зийча, лоха бисача боккхийча наха тара хетт уж».
Паччахьа зама Iаьржъяр духьа басараш дикъде хьежа хила а мег укхаз йоазонхо, хIаьта а яздаьр бакъдар да. Къеи мецеи бах романа турпалхой, гIалгIай цу хана иштта баьха а баьхаб.
Буа кхача хайра бац: ялат - жувр, цунцара даар – нонагIа машах даьккха даар да (даьтта, кIолд, шура).
БIаьхий бац романа тIара турпалхой. Ахча тIадоагIаш моттиг хайра яц царна: Вагзале (Назране) хьажкIаш дIачутела моттиг, Буро тIа йол йохкар.
Из мара ахча хьатIадоагIаш моттиг яц гIалгIайшта романа тIа.
Вешта, цхьаькха ши турпал ва укхаза ахчанца хьоабаьрех. Паччахьа эскаре гIулакх деш хинна отставке вола Полковник Поацои Шолжа-гIалий тIарча банка къоал даь Хьадиси.
Маьхаш а ха йиш я вай тахан цу ханара, романа тIара гIолла. Дошалкъа набахтара мукъавалийттарг итт тума кхаанна дех эпсара цун виIий воIагара. Из шовзткъа устагIа ма бий, йоах, вокхо. Долче, вайна хов, устагIан мах ши сом ах сом хинналга, паччахьа хана вайцига.
ЗIамига долчох а (нах хьалхьа фусама; кхачанна, барзкънна мишта баьхаб хьахьокхарах), вайна хов, мел йоккха ганз я къаман ший меттала исбахьален литература.
ГIалгIай арабоахача хана дийтта шу даьнна мара хиннавац «Хала урхе» яздаь автор, бакъда цунна гаьна хиннаяц гIалгIай паччахьа ханара зама. Цу ханара вахар лелар, торо, йоакхо. Цудухьа исторически тешал декъа, готта хиларга ладийгIача, тешал хинна а ца Iеш, зама ше я цу книжка тIара вайга хьалувр.
ГОРЧХАННАЬКЪАН Бадрудин
Сердало

Вы можете разместить эту новость у себя в социальной сети

Доброго времени суток, уважаемый посетитель!

В комментариях категорически запрещено:

  1. Оскорблять чужое достоинство.
  2. Сеять и проявлять межнациональную или межрелигиозную рознь.
  3. Употреблять ненормативную лексику, мат.

За нарушение правил следует предупреждение или бан (зависит от нарушения). При публикации комментариев старайтесь, по мере возможности, придерживаться правил вайнахского этикета. Старайтесь не оскорблять других пользователей. Всегда помните о том, что каждый человек несет ответственность за свои слова перед Аллахом и законом России!

Комментарии

Сб, 17/08/2013 - 08:49

И тогда, чиновник(юрт-да) был при деньгах... Мы не меняемся!

© 2007-2009
| Реклама | Ссылки | Партнеры